• Cұхбаттар
• 02 Мамыр, 2024

Назипа Шанаи: Ана мектебі арқылы ұл да, қыз да дұрыс тәлім алады

25 сәуірде Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Қазақстан халқы Ассамблеясының «Бірлік. Жасампаздық. Өрлеу» атты ХХХІІІ сессиясының отырысы өтті. Ассамблея отырысында Президент қандай маңызды мәселелерді тілге тиек етті? Жер-әлемді су басып жатқан қиын шақтан қалай есен-аман шығамыз? Қазақстан халқы Ассамблеясы қазақ халқына қажет пе? Бұл туралы Президент жанындағы әйелдер ісі және отбасылық-демографиялық саясат бойынша Ұлттық комиссия мүшесі, ҚХА Аналар кеңесі төрағасы Назипа Шанаи Ыдырысқызымен сұқбаттасудың сәті түскен еді. 
 

– Мемлекет басшысының Қазақстан халқы Ассамблеясы сессиясында айтқан маңызды мәлімдемелері туралы ойыңыз қандай?
– Қазақстан халқы Ассамблеясының негізгі миссиясы – ортақтасу, бірлесу. Ал оның артында «қол ұшын созу» деген ұлы мән жатыр. Сондықтан Мемлекет басшысының Қазақстан халқы Ассамблеясы сессиясындағы ең маңызды ойлары тасқын судан зардап шегіп отырған халыққа көмек көрсетудегі ауызбіршілікке бағытталды. Осындай қиын-қыстау кезеңде билік пен қоғамның бірлесе қиындықты еңсеруге жұмылуы туралы, осы істің атқарылуы жолында тұрған әрекеттерді іске асыру жолдары, еліміздің қиындықты ортақтаса жеңуде тұрақталған бірлігі  қалыптасқаны туралы айтты. 
– Президент «Ассамблея, кейбір адамдар айтып жүргендей, жасанды ұйым емес» деді. Осы Ассамблея ұйымы елімізге қаншалықты қажет деп ойлайсыз?
– Жалпы, Ассамблеяның қажеттілігі қаншалықты деген мәселе қоғамда жиі көтеріліп жатады. 1991 жылы Егемендік алып, қуанып жатқан кезімізде өзге ұлттардың жерімізге деген басқа ойы бар екені анықталды. Сондықтан еліміздегі өзге ұлттардың басын біріктіріп, ұлт болып ұйыстыру мақсатында Ассамблея ұйымы құрылды. 
Жылына бір рет этномәдени бірлестіктердің басшыларын, қоғамның зиялы қауымын, Үкімет мүшелерін, Қазақстандағы шет мемлекеттердің елшілерін жинап, сессия өткізіледі. Ол жерде Ассамблеяның төрағасы – Мемлекет басшысы еліміздің дамуына қатысты өзекті мәселелерді баяндайды және міндеттер қойылады, тапсырмалар беріледі. 
Өзге ұлт өкілдері басшыларының алдына қойылатын міндет – айтылған тапсырмаларды өз ұлысына жеткізу, түсіндіру және орындауды ұйымдас­тыру. 
Ассамблеяның сессиясы – ұлттық тәрбие сағаты.  Бұл – қазаққа рақмет айту арқылы өскелең ұрпақтың тарихи санасын қалыптастыру, ұлтына қарамастан, елге еңбегі сіңген азаматтарды үлгі ретінде таныту, қоғамымыздың жақсылығын дәріптеу, ортақ Отанға қызмет істеуге ұйыстыру іс-шарасы.
Әр сессияда сөз сөйлейтін өзге ұлт өкілдері міндетті түрде қазақ жеріне келген тарихына тоқтайды. Көп адам таңғалады, неге осыны қайталай береді деп. Қайталау қажет, себебі кешегі қиындықты бірлесе еңсерген ұрпақ азайып барады. Ал тәуелсіз елде еркелеп өскен жастар ол тарихты білмейді, білмегендіктен, бүгінгі қоғамдағы ауызбіршілікті бағалай алмай қалуы мүмкін деген қауіп бар. Бас-басымен бытырамай, тарихи Отанының бағытымен кетпей, бір ұйымның бастамасымен ұйымдасып отырғаны артық емес пе? 
 Егер әр этномәдени бірлестік әр жерде жеке отыратын болса, сырттан келер әсердің жетегінде кету қаупі бар емес пе? Сондықтан Ата заңымызға сәйкес, өз мәдениетін, салт-дәстүрін, тарихын үйренуге мүмкіндік жасалды.  
Достық үйлерінің қажеттілігіне келетін болсақ, бұл – ортақ бағытта жұмыс істеуді ұйымдастыру мақсатында құрылған мекеме. Жиналыс өткізуге арналған, хореографиялық, вокалдық, қолөнер тағы басқа кабинеттер кестеге сәйкес жұмыс істеп, бірлескен тарихи музей, көрме залы, кітапхана болуы жұмысты жүйелеу үшін қажет. Ал аптасына бір-екі рет келетін қоғамдық ұйым басшыларына жеке кабинетті жасап, жауып қою қажет емес. Ұйым басшысы өзін емес, мемлекет дамуына үлес қосып жатқан ұлтын, сол ұлттың асыл азаматтарын көрсетуі керек. Басшы болу – үлкен жауапкершілік, Қазақстан бойынша, өңірі  бойынша өз ұлтына ақсақалдық жүргізу, сөзін өткізу, ұйымдастыра білу дегенді білдіреді. Көшбасшылар туралы пікір, жалпы, сол ұлт туралы пікір болып қалыптасады. Бұл жұмыстың басы-қасында жоқ қаншама ұлт өкілі де сол «шапанның» астында қалады. Олай болатын болса, басшы болған азамат өз ұлысын толығымен тануы қажет. Себебі олар үшін жауап береді.
Тарихқа үңілсек, әлемдегі барлық мемлекет, барлық басшы әрдайым бірлік формуласын іздеген. Себебі бірлік – мемлекеттің тұрақты дамуының негізі. Қазақстан бірлік формуласын Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылымы арқылы іске асырып отыр.
Бүгін  бұл ұйымның қажеттілігін халықаралық ұйымдар да, алып мемлекеттер де мойындады. Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйы­мы (ЕҚЫҰ) Ассамблеяның қызметін зерттеп, зерделеп, өзінің құрамындағы 56 елдің тіліне аударып, таратты. Сонда шығарған қорытынды туралы айтқанда ұйым төрағасы: «Бұл институттың Еуропада жұмыс істеуі үшін қазақтарды көшіріп алуымыз керек», – деп ұлтымызға баға берді.  
Ал әр ұлтқа санына қарай пайызбен өлшеп құқық берген Ұлыбритания өз қатесін мойындады. Қазақстан сияқты, ұлтына қарамастан, тең құқықпен қатар, тең жауапкершілік арту ғана халықтың бірлігіне негіз болатынына көзі жетті. 
Негізі, біз бір мемлекетті құрайтын бір халықпыз бәріміз. Кететіндер кетіп, Қазақстанның Конституциясымен өмір сүремін дегендер қалған. Иә, біз бәріміз әртүрліміз. Тіпті бір қазақтың өзінің тұратын өңірі, өскен ортасы, руына қарай мінез-құлқы әртүрлі. Ұлттар мен ұлыстар да солай. Әрқайсысының этнос­тық мінезі бар – жақсы да, жаман да. Бірақ мемлекеттің негізін құраушы ұлт – қазақ, бұл – ортақ баған, тірек. Басқалардың да мәдениетті болуы сол негізгі ұлтқа байланысты. Қазақ қазақша сөйлесе, онда басқалар да сөйлейді, мысалы, Өзбекстандағы сияқ­ты. Сондықтан қазақтың үлгілі болуы – қоғамның үлгілі болуы үшін қажет. Бұл – біздің алдымызда, мемлекет құраушы қазақ ұлтының алдында тұрған міндет.
Қазақстанды әлемдік өркениетке бейбітшілігімен танытқан, тұрақ­тылығымен инвестицияның құйылуына негіз болған, ұлттың ұйысуына себепші болып отырған бұл институт, негізінен, қоғам үшін, еліміздің болашағы үшін қажет. Тұрақтылық пен бейбіт өмірдің құнын кешегі өткен «Қаңтар қасіреті» баршамызға да түсіндіріп өтті деп санаймын. 
Аналар жыламау үшін тәрбиелі ұрпақ өсу керек. Ассамблея құрылымдарын достық тәрбиесінің мектебі ретінде еліміздің әр азаматы қолдануына жол ашық. 
– «Өскелең ұрпақтың дүниетанымы тарихқа қатысты өкпе-реніштен ада болуы керек», – деді Президент. Қазіргі жазылып жатқан тарихқа көңіліңіз тола ма?
– Жалпы, өткенмен өмір сүру өсірмейді. Өткеннен біз қашанда қорытынды шығаруымыз керек. Ал алға басу үшін даму қажет, өркендеу қажет. Ол туралы бүгін Мемлекет басшысы да  айтып өтті. Олай болса, өткенге өкпелеп, көлеңкемізден қорқып өмір сүру қажет пе? Бұл мінез мақсатына жете алмағандарға тән. Ал біз тәуел­сіз мемлекеті бар, туы желбіреген, елтаңбасы жарқыраған елміз.  Қазіргі әлемде өзіңді дәлелдей алу білім мен біліктілікке байланысты. Біз де сол бағытта жұмыс істеуіміз керек. 
Қазіргі жазылып жатқан тарих – ертеңнің еншісі. Бағаны келесі ұрпақ береді. Ал біз сол тарихты жасап жатырмыз. Сондықтан әрқайсымыз істеген ісімізге асқан жауапкершілікпен қарауымыз керек.
– Қазақ тілі уақыт өте келе этносаралық тілге айналады дегенге сенесіз бе?
– Қазақ тілі уақыт өте келе этнос­аралық тілге айналады. Дәл қазір қазақ тілін үйрететін арнайы курсын ашып жатқан азаматтардың басым көпшілігі – өзге ұлт өкілдері. Өкінішке қарай, өзге ұлт өкілдеріне қарағанда, қазақтың арасында өз тілін менсінбейтін, сөйлегісі келмейтін азаматтар көп. Сондықтан бара-бара өзге ұлт өкілдері  арасында қазақ тілі жақсы дамитынына сенемін. 
– Жақында тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қатысты жаңа Заң шықты. Бұған көзқарасыңыз қандай?
– Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы қабылданған Заң – қазақ қоғамына қажет заң. Егер қоғамымызда әйел мен балаға әлімжеттік көрсету аз болса, бұл Заңға қажеттілік болмас еді. Қоғам бізді осындай Заңның қабылдануына мәжбүрлеп тұр. Заң қатаң болған сайын қоғам 100 пайыз түзеліп кетеді деп айту қиын. Екі күннің бірінде әлеуметтік желіден зорлық көрген адамның тағдырына куә болып жатамыз. Ал зорлық көріп, өмірден өткен әйелдің артында шынашақтай балалары қалады. Әкесі түрмеге түседі. Сонда ХХІ ғасырда, өркениетті қоғам орнығып жатқан тұста, біз сөзбен ештеңе шеше алмайтын болдық па? Өзара қарым-қатынас құру жойылып барады. Қазақта мемлекетаралық соғысты да сөзбен тоқтатқан кездер болған ғой. Ал біз аядай ғана бір отбасының ішіндегі мәселені сөзбен шеше алмай отырмыз. Мұның артында тәрбиенің осалдығы жатыр. Ер жігіттеріміз отбасыға жауап­кершілікті үйренуі керек. Отаналарымыз балаларының бойына мейірім мен парасаттылықты сіңіруі керек. Ол үшін ана мектебін қалыптастыруымыз қажет. Себебі ана мектебі арқылы ұл да, қыз да дұрыс тәлім алады. Жалпы, бұл Заң бізге ұзақ жылдар бойы ауадай қажет болды. Бірақ қазақ қоғамы өзгеріп, отбасылық құндылықтар қалыптасып, адекватты азаматтар көбейсе, бұл Заңды алып тастайтын күн туар…
– Көп рақмет!

Әңгімелескен 
Ақгүл АЙДАРБЕКҚЫЗЫ